اهمیت آب ونقش آن در منازعات ملل منطقه
اهمیت آب و نقش حیاتى آن در زندگى انسان وحیوان ونبات و محیط زیست آنقدر روشن است که حاجت بهدلیل وبرهانى ندارد. با وجود پیشرفت هاى شگفت آورى که درزمینه هاى مختلف حیات بشر صورت گرفتهاست.آب همچنان اهمیت خود را به عنوان منبع اصلى تامین انرژى ونیز تولید کشاورزى حفظ کرده است،به همین دلیل برخى از دانشمندان معتقداندکه آب دلیل اصلى، اما پنهانى بسیارى از منازعات سیاسىدرمنطقه را تشکیل میدهد. ظاهراًچنین به نظر میرسد که آب در روى کره زمین نسبت به جمعیت انسانهازیاد است ، ولى باید دانست که آب هاى بحر شور وبراى شرب وکشاورزى بدون فلتر کارى بامصارفگزاف غیر قابل بهره بردارى است . وتنها آب شیرین همان آبهاى برف وبارانهایى است که از کوههاسرازیر میگردند وتوسط نهرها و رودخانه هاى طبیعى بجریان مى افتند ودر امور آبیارى زمین هابراىکشاورزى وآشامیدن بکار میرود. و این مقدار درمقایسه با تمام آبهاى سطح زمین به بیش از سه در صدنمیرسد، اما همین سه درصد آب در ایام تابستان دربرخى ازکشورها که مقداربارندگى سالانه در آن هاکماست، سبب بروز مشکلات ملى وبین المللى میگردد و در چنین وضع وشرایطى خطر بروزجنگ ها پیشمى آید.جغرافیاى نوین » درمجله مسایل بین المللى زیرنام « مایکل.تى .کلار » دانشمند معاصر امریکائىمقالتى مهم (مى، جون 2001 ) نوشته وآقاى خلیل زمر آنرا ترجمه و درمجله معتبر فردا بچاپ « منازعهرسانده است. دراین مقاله نویسنده، پس ازبحث برتغییر استرتیژى امریکا درمناطق قابل رقابت برسرمنابعحیاتى چون گاز ونفت ، به مردم جهان اینطور اخطارمیدهد: مناطق مشخص منازعه بالقوه بالاى ثروتهاىطبیعى بطور روزافزون کسب اهمیت میکند. فشار ناشى از میکانیسم عرضه وتقاضا ، موازى با افزایشنفوس وتوسعه فعالیت اقتصادى دربسیارى از مناطق جهان، اشتهاى دسترسى براى مواد حیاتى رانسبت بهآنچه طبیعت توصیه میکند،بیشتر ساخته است .بنابرین با تقلیل حاد مواد حیاتى ، رقابت براى دسترسى بهمنابع باقیمانده آن نیز بشدت رشد خواهد کرد.وفشاربالاى عرضه پطرول درمقیاس جهانى هرچهبیشترافزایش مى یابد. برطبق تخمین وزارت انرژى ایالات متحده امریکاتوقع میرودکه مصرف پطرولدرجهان که روزانه 77 میلیون بشکه درسال 2000 بود، به 110 میلیون بشکه درسال 2020 که یکافزایش 43 درصدرا نشان میدهد، بلندبرود. هرگاه این تخمین درست باشد، جهان از همین اکنون تا سال2020 جمعاً به اندازه 670 بلیون بشکه نفت مصرف خواهدکردکه این مقدار دوسوم ذخایرنفت شناخته شدهجهان را تشکیل میدهد. البته تا آن زمان ذخایر جدیدى کشف خواهد شدو تکنالوژى امکانات دسترسى بهمنابع جدید راکه اکنون غیرقابل دسترسى اندمانند مناطق دورافتاده درشمال سایبریاو درعمق بحرانتلاتیکرا به ما اجازه خواهدداد، اما تولید نفت هنوزنمیتواند با تقاضاى روبه افزایش موجود هم آهنگ باشد. (فردا،( شماره 23 ، ص 7شرایط آب نیز درجهان چندان امید بخش » : نویسنده مقاله در مورد اهمیت آب نیز مکث کرده مینویسدنیست. آبهاى راکه از برف و باران بدست مى آوریم هرگاه تجدید نشوند، مقدارقابل تعویض آن محدودمیشود. درحال حاضرما نیمى از این آبها را براى نوشیدن، شستشو، تولیدغذا ، صنایع ، ترانسپورت و غیرهاستفاده میکنیم وضرورت برعرضه اضافى آب همه روزه افزایش مى یابد. هم اکنون بسیارى ازساحاتشرق میانه از کمبودمزمن آب رنج میکشد و کشورهاى که دراین ساحات قراردارندتخمین میکنندکه در 25سال آینده که نفوس جهان افزایش مى یابدو مردم بیشتر درمناطق شهرى مسکن گزین میگردند، مشکلاتشان از ناحیه کمبود آب دوچندان خواهد شد. بجز از زمین هاى که در روى کره زمین از مقدارکافى آببرخورداراند، درسایر مناطق تاسال 2050 که تقاضا براى آب به 100 فیصد عرضه موجود آب نزدیکمیشود، میتواند رقابت شدیدى را براى دسترسى به این ماده حیاتى بطورعام افزایش دهد.گرایش هاىمحیطى مانند گرم شدن کره زمین بربسیارى از منابع آب و زمین هاى قابل آبیارى تاثیر میگذارد. همچنانبلندرفتن درجه گرماى زمین باعث بارندگى زیاددرمناطق نزدیک به بحرخواهدشد. بنابرین احتمالاً کهدرنتیجه وضعیت فوق الذکربسیارى ازساحات مهم تحت زراع یا مناطق دورتر از بحر تبدیل به صحرا شدهوبا بالا آمدن آب درسواحل ، سطح ابحار جهان را درمناطق نزدیک به این سواحل بلندخواهدبرد... عرضه آب نیزبا تهدید مشابه (رقابت) مواجه هست ،زیرا بسیارى ازمنابع مهم آب درشرقمیانه وآسیابین دویا بیشتر ازدو کشورتقسیم میشود و مهم اینست که تعداد کثیرى از این دولت ها دربارهتقسیم آب به توافق قابل قبول رسیده اند. سودان و مصردرباره تقسیم آب رودخانه نیل درسال 1995 بهتوافق رسیدند، اما این توافق بى ثبات بود، زیرا براى حبشه وسایر کشورهائیکه به آب این رودخانه وابستهاندعرضه آب را کاهش میداد. عراق وسوریه در موردسهم شان از آب رودخانه فرات به نتیجه رسیده اند،اما این رودخانه که از ترکیه سرچشمه میگیرد، ترکیه حاضرنیست تا معاهده تقسیم آب رابا آنها امضاء کند.اسرائیل باسوریه و اردن درمورد استفاده از آب رودخانه هاى اردن مناقشه دارد. یگانه توافق دوامدارواساسى بین هندوپاکستان درموردتقسیم آب رودسند است که حتى همین توافق هم درگرو ثبات روابطدوکشورقرار دارد.به همان پیمانه ایکه نفوس جهان افزایش مى یابد و در اثرپدیده گرین هوس، هواى جهانگرم شده میرود، به همان پیمانه منازعات بین المللى اینجا وآنجا نیز درموردعرضه موجوده منابع مذکورازدیاد مى یابد ....هنگامى که درباره آب سخن میرود مانند نفت وگازپاى امنیت ملى درمیان کشیده میشود.آب براى اسرائیل یک چیز لوکس یا فقط » : دومین صدراعظم اسرائیل گفته بودکه « موهه هارت » بارىپطروس غالى «. یک خواست سودمندکه باید به منابع طبیعى ما علاوه شودنیست ، آب خودش حیات استجنگ آینده درمنطقه » : درهنگامى که وزیرخارحه مصربود،باعین لهجه درسال 1988 ادعا نمودکههمچنان برخى از کشورهاتهدیدکرده اندکه آنها کنترول «. ماجنگ بالاى آب نیل خواهد بود نه بالاى سیاستشانرا برعرضه آب بمثابه یک وسیله اجبار قایم خواهند نمود. مثلاً ترکت اورزال رئیس جمهورترکیهدرسال 1989 سوریه را اخطار دادکه هرگاه آن کشوربه فعالیت کُردها درقلمرو خود خاتمه ندهد، حکومتترکیه جریان آب رودخانه فرات را برروى سوریه خواهد بست. هکذا بایدگفت که جنگ سال 1967درشرق میانه، استعمال قوه براى حل مناقشه برسر آب بود، زیرا دولت هاى عرب پلان داشتندکه مسیر آبرودخانه اردن را از اطراف اسرائیل به سمت اردن تغییر دهندکه کارى بود ناممکن. بدین ترتیب فشارروزافزون بالاى ذخایر حیاتى و هکذا نبودن قراردادهاى تقسیم آنها درآینده تصادمات را بیشتر خلق خواهدنمود.تحلیلى از گرایش منابع جهانى و پدیده هاى سیاسى و جغرافیائى » : نویسنده درپایان مقاله اش مینویسدکهمرتبط با آنها یک زره بین نیرومندرا براى سیاست مداران آماده میکندکه به کمک آن میتوانند مسایل بزرگسیاسى و امنیتى جهان را تنظیم نمایند، مثلاً حکومتها باید در راه کمک مالى بیشتر به تحقیقات بخاطرانکشاف مواد سوخت وسیستم ترانسپورتى همین بخشها، تلاش بزرگ به خرج دهند. برعلاوه تامین عرضهمتوازن آب مستلزم صرف پول بیشتربراى تخنیک هاى نمک زدائى و آبیارى موثر زمین هاى بیشتربخاطر تولیدغله است. مساعى براى مذاکره بالاى ایجاد رژیم بین المللى جهت حفظ وحراست جنگل هاىاستوائى نیز ایجاپ کمک مالى بیشتررا میکند. اما تلاش ها باید توسط ابتکارات چندین جانبه بهمنظورکاهش خطر نزاع هاى قهرآمیزبرسراستفاده و تقسیم منابع حیاتى مورد مناقشه همراه گردد. مثلاًجامعه جهانى براى حل صلح آمیزمنازعه بالاى حاکمیت و انکشاف منابع ساحلى بحیره کسپین و بحیرهجنوبى چین بردولت هاى ساحلى این دوبحیره فشار واردنماید. سازمانهاو موسسات بین المللى نیزمیتوانندبراى حل مناقشه مشابه دراطراف خلیج فارس، بحیره سرخ و خلیج گینى کمک نمایند. درعین حالبراى جامعه جهانى ضروریست تا دولت هاى همسرحدبا رودخانه نیل ، رودخانه اردن و دجله وفرات رافردا، ) «. تشویق نمایند تا براى ایجاد یک رژیم مشترک تقسیم آب این رودخانه ها باهم به مذاکره بنشینند(   فردا ، شماره 23 ، سپتمبر اکتوبر2002).و